1 Eylül 2007 Cumartesi

Para Teorisi ve Politikası Ders Notları

Para Teorisi ve Politikası Ders Notları


1- 2 ÜNİTE

İTİBARİ PARA : Devlet tarafından yasal ödeme aracı olarak çıkartılmış olan para.

SENYORAJ : Para basma tekeline sahip olunması nedeni ile elde edilen gelir (madenin değerinden çalma. Tağşiş)

GRESHAM Yasası: Kötü para iyi parayı piyasadan uzaklaştırır.

LİKİDİTE : Bir varlığın değişim aracına dönüştürülmesindeki kolaylık.(Varlığın likiditesinin yüksek olması talep mik.yükseltir)

KAYDİ PARA: Mevduat parası. Bankalar tarafından yaratılan para.

NAKİT İKAMESİ: Ekonomide yerli para yerine yabancı paranın yaygınlaşması

Paranın Fonks:
1.Değişim aracı olma
Alışverişi kolaylaştırır, işlem maliyeti ve zamanı azaltır. İş bölümünde uzmanlaşma
2.Hesap birimi olma: Ölçü birimi olma, Ekonomik değerlerin ölçümü için kullanılan nesne
3.Değer muhafaza aracı olMA: Satınalma gücünü elde tutma

Hiperenflasyon: Yugoslavyada Devlet sivaşı finanse için para basmaya başlayınca Hiperenflasyon olmuş para değer kaybetmiştir

Rezervler : Bankanın kasasındaki parayla merkez bankası ve diğer bankaların vadesiz mevduatları toplamıdır.

Kısmi Rezerv : Kısmi rezerv bankacılığı; Bankaların, mevduatlarından çok düşük bir miktar karşılığı ellerinde tutmaları

Mutlak Rezerv: Bankaların mevduatlarına eşit bir miktarı karşılık olarak ellerinde tutmalarına Mutlak Rez.Bank. denir

Serbest Rezerv: Ani mevduat çıkışlarını karşılamak ve karlı yatırım fırsatını değerlendirebilmek için bankada tutulan para

Zorunlu Rezerv: Bankaların yasalar gereği tutmak zorunda oldukları rezervler

Mer.Bank amacı bankaların iflasını engellemek iken şimdi ülkedeki para miktarını kontrol edebilmektir.

Toplam Rezerv: Bankacılık sistemindeki serbest ve + zorunlu rezervlerin toplamından oluşur bankaların kredi vermeyerek ellerinde tuttukları fonu ifade ettiğinden mevduat kredi akımından bir sızıntıdır.

İlave Rez.sağlama Mer. Bankasının ilave rezerv sağlaması:
1-Rreeskont kredisi açarak
2-Bankalardan kamu kesimi tahvilleri alarak.

Mer.Bankasının reeskont kredisi vermesi = Bankalardan devlet tahvili alması rezervler üz aynı etki yarat.

Rezerv Tahsilatı: Mer.Ban.açılan reeskont kredilerini tahsil etmesi ve açık piyasa işlemleri ile tahvil satması BANKACILIK SİSTEMİ REZERVLERİNİ AZALTIR.

Bankaların kullanımı yaygınlaştıkça M1 içindeki nakit miktarı azalır, kaydi para ( mevduat parası) payı artar.

Çeke tabi mevduatın para kapsamına alınmasında "çekin bir ödeme aracı olması" rol oynar

Paranın "değişim aracı olma" Fonksyonuna bağlı olarak işlem maliyetleri minimize edilebilir.

Paranın alternatif yatırım araçlarına üstünlüğü "değer muhafaza aracı olma özelliğindendir.

Değerli madenlere bağlı ödeme sisteminde sorun; madenlerin ağırlıkları ve nakliyelerinin zorluğudur.

Tersine nakit ikamesi: Halkın portföyünde yerli paraya oranla yabancı paranın azalması

Bir ekonomide M1 para arzının çoğunluğunun vadesiz mevduatlardan oluşması bankacılık sist geliştiği

Faiz oranlarında meydana gelen değişmeler: Faiz oranının artması vadeli mevduat hacmini arttırır.

M1 ve M2 para arzı büyüklükleri arasındaki farkın artması; Vadeli mevduatlardaki hızlı artışı gösterir.

Ekonomide yaşanan fiyat istikrarsızlıkları paranın "değer muhafaza aracı olma" fonksyonunu etkiler.

Bir banka bilançosunun aktifi FON KULLANIM YAPISInı ortaya koyar.

Merkez bankası zorunlu rezerv oranını düşürdüğünde "para çarpanı" Yükselir, "para arzı" artar.

Parasal tabanda meydana gelen değişiklikler direkt olarak Para Arzına yansır.

Para arzı; Nakit tercih oranı ve Parasal taban tarafından belirlenmektedir.

Yaşanan banka panikleri serbest rezerv oranının artmasına ve para arzının azalmasına neden olur

Yaşanan banka paniğinin yaratacağı etki; nakit oranı artacağı için para arzı azalır.
Kayıt dışı ekonomi kayıt altına alınırsa.Nakit oranı azalacağından para arzı azalır.

Kayıt dışı ekonomi hacmindeki artış nedeniyle; Nakit oranı artarken para arzı azalır.

Merkez Bankası açık piyasa işlemlerini sadece para politikası amaçları çerçevesinde yürütür.

Merkez Bank bağımsızlığı arttıkça enflasyon oranı düşüyor ve daha yüksek fiyat istikrarı sağlanıyor.

Dünyada oluşturulan ilk Merkez Bankası İsveç Merkez Bankasıdır.
TC Merkez Bankası 1930 yılında 1715 sayılı kanun ile kurulmuştur.

EURO ALANI Almanya, Avusturya, Belçika,Finlandiya, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Lüksemburg, Portekiz, Yunanistan.

EURO SİSTEM Avrupa Merkez Bankası ve Euro kullanan birlik üyesi ülkelerin merkez bankalarının ortak ismi

AVRUPA MERKEZ BANKALARI SİSTEMi Euro bölgesinde bulunmayan ülkelerin merkez bankalarının sist.

MERKEZ BANKASININ YERİNE GETİRMESİ GEREKEN 4 FONKSİYON

1- PARA PİYASALARINDA İSTİKRARI SA?LAMA Para ve kredinin arzını, maliyetini ve elde edilebilirliğini;
banknot ihraç etmedeki tekelci güçleri, kredi vererek veya yatırım yaparak rezerv yaratma ve yok etme yeteneği ile yapar
Faiz or.ve menkul kıymet fiyat dalgalanmaları ve finansal kurumlar ödeme güçlükleri güvensizlik yaratır. Eko gerileme işsizlik olur.

2- BANKALARIN BANKASI OLMA Parasal kontrol fonksiyonu ile Bankacılık sisteminin rezervlerini tutar.
Ticari bankalara kısa vadeli avans ve kredi vermesi, para piyasalarını yönlendirmesi, Toplanan çeklerin takasına aracılık etmesi
Bozukluk ve banknotların bankalara dağıtımı, Ticari bankaların faaliyetleri üzerinde düzenleme ve denetim yetkisi.

3-LİKİDİTENİN SON KAYNA?I OLMA Finansal kriz, iflas ve panik önlemede kar amacı gütmeyen sorumlu.
Ödeme göçlüğündeki bankalar için kaynak elde etmenin son kaynağı olması Asimetrik Enformasyon( risk alma) sorunu doğurur

4- DEVLETİN BANKACILI?INI YAPMA Devletin fonlarını tutma, akrarma ve bu fonlardan ödemede bulunma.
Devlete kısa vadeli avans verme, kamu borcunun yönetilmesiile ilgili teknik hizmet verme. Devletin hazinedarlığını yapma.

OSMANLI DÖNEMİ: OSMANLI düzeninde; para arzının ayarlanması, kredi hacminin düzenlenmesi altın ve döviz rezervlerinin yönetimiyle
Darphane, sarraflar, vakıflar, bedestenler, loncalar ilgileniyordu. Tanzimat sonrası yeni düzenlemeler geldi. Os. İmparatorluğu
1844 Usulü Cedide Üzeri Tahsisi Ayar kararnamesi ile 2 metalli para sistemi oluşturulmaya çalışıldı.

1847 Bankı Dersaadet adında Os. İmparatorluğunda ilk defa dış ödemeleri üstlenen bir banka kuruldu.

1856 Bankı Osmani Fr ingiliz ortak sermayesi ile merkez bankasının bazı işlevlerini yerine getiren banka kuruldu.

Bankı Osmaninin 1863 Bankı Osmani Şahane adını alması devlet bankası niteliğini kazanması ile oldu.

Osmanlı Bankası banknot çıkarma tekeli (1935e kadar). Hükümet kağıt para çıkarmamayı ve başkalarına izin vermemeyi kabul etmişti.
İç ve dış borçlara ilişkin faiz ve anapara ödemelerini sadece Osmanlı Bankası yapacaktı.

Banka devletin hazinedarlığını ve hazinenin ödemelerini yapacak, devlet gelirlerini toplayacak, hazine bonoları iskonto edecekti

CUMHURİYET DÖNEMi : 11 Haziran 1930 Merkez Bankası kuruldu. (Öncesinde ise kambiyo işlemleri için konsorsiyum kuruldu).

1715 sayılı bu kanun 15 milyon sermayeli bir A.Ş olarak çeşitli kesimlerin sermayeye katılımını sağlamaya çalışdı.

40 yıl içerisinde 22 kez değişti (KİT ve hazineye daha fazla kredi verebilmek amacıyla.)

A grubu pay senetleri Devlete ait pay senetleri 0,25
B grubu Milli Bankalara ait pay senetleri
C grubu Yabancı bankalara ve imtiyazlı şirketlere 0,10
D grubu pay senetleri Türk Ticari işletmelerine ve Türk uyruklu gerçek kişilere ait pay senetleri.

1211 sayılı 14 Ocak 1970 kabul edildi. 2001 M.Bankası görev ve yetkileri, para politikasının yürütülmesi konularında önemli değişiklikler geçirdi.
1211 pay senetleri ise A- Hazineye ait 0,51 B-Milli Bankalar C- Yabancı Serm. Bankalar 15000 adet sınırlı D- Tc uyruklu kişiler

***

T.C MERKEZ BANKASININ ÖRGÜT YAPISI

HİSSEDARLAR GENEL KURULU: Yılda bir kez Nisan ayında toplanırlar. Genel Kurula bankanın Başkanı Başkanlık eder.

250.000 ada yazılı pay senetlerinin toplamı 25 milyar TL

BANKA MECLİSİ: Bankanın en yüksek karar organıdır. Bşkn ile genel kuruldan seçilen 6 üyeden oluşur. Ayda 1 toplanır.Görev süresi 3 yıl Her yıl meclisin 3de 1i Gen kur.da yenilenir. Para Politikası ve araçlarına ilişkin kararlar alırlar.

PARA POLİTİKASI KURULU: Bşk,Bşk yrd, Banka Mecl. 1 üyesi ve Bşk önerisi ve müşterek karar ile 1 kişi atanır. Görev Süresi 5Yıl
Hazine Müsteşarı veya yrd toplantılara oy hakkı olmaksızın katılabilir.. Atanacak üyenin para pol. çalışmaları akademik ünvanı 10 yıl deneyimi olmalı
1-Fiyat istikrarını sağlamak için para pol. İlkelerini belirlemek.
2- Hükümet ile birlikte enflasyon hedefini belirlemek.
3- Para pol. Hedef uygulama hakk raporları ile hükümeti ve kamuoyunu bilgilendirmek. 4-TL tedbirleri ve kur rejiminin belirlenmesi

DENETLEME KURULU: 4 kişiden oluşur.Hissedarlar seçer Gen. Kurulda 2 yıl için. Banka karına iştirak edemezler.
Bankanın tüm hesaplarını denetlerler. Yıl sonunda işlem ve hesaplar hakk. Raporlarını Genel kur. Sunarlar.

BAŞKANLIK: 5 yıl Bşk ve yardımcıları tekrar atanabilir. En yüksek icra amiri sıfatıyla Bankayı idare ve temsil eder. Kanun ve meclis kararlarının yürütülmesini sağlar. Hukuk, Maliye, Ekonomi, işletme, bankacılık ve finans lisansı yapmış en az 10 yıl deneyimli
Bşkanın önerisi ve müşterek kararla 5 yıl için 4 Bşk yrd atanır.

YÖNETİM KOMİTESİ: Bşk ve 4 Bşk yardımcısından oluşur. Meclis kararlarını inceler Banka Meclisine yapılacak önerileri hazırlar.
yönetmelikler ve Yönetim Komitesine bırakılan konularda karar alır.

ŞUBELER TEŞKİLATI: Şubeler Banka Meclisii kararı ile gerekli görülen yerlerde açılır. 21 Şubesi vardır.

T.C MERKEZ BANKASININ GÖREVLERİ:

Amacı fiyat istikrarı sağlamaktır.
1- Açık Piyasa işlemleri yapmak
2- Hükümet ile birlikte TL değerini korumak için önlemler almak, kur rejimi belirlemek.
3- Zorunlu karşılıklar hakk usul ve esasları belirlemek.
4- Reeskont ve avans işlemleri yapmak
5- TL hacim ve tedavülünü düzenlemek. Ödemeler için yöntem ve araç belirlemek.
6- Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı para ve döviz piyasaları hakk tedbirler almak
7- Mali piyasaları izlemek.
8- Bankaların mevduat vade ve türlerini belirlemek.

T.C MERKEZ BANKASININ YETKİLERİ:
1- Banknot ihracı imtiyazına sahiptir.
2- Hükümetle enflasyon hedefini tespit eder ve para politikasını belirler.
3- Fiyat istikrarını sağlamak için Para Politikası araçlarını kullanmak.
4- Olağanüstü hallerde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna avans vermek.
5- Bankalara kredi vermek.
6- Mali Piyasaları izleyebilmek için istatistiki veri toplamak

MÜŞAVİRLİK GÖREVLERİ:
1- Banka hükümetin mali ajanı, Hazinedarı ve ekonomik müşaviridir.
2- Hükümete finansal görüş verir.
3- Banka bankalar ve mali kurumlar hakk. Görüşlerini Başbakanlık ve denetleme yetkisine sahip kuruluşl verir.

A- PARA POLİTİKASI YÖNETİMİ

BANKALAR ARASI PARA PİYASASI
*Merkez Bankası Likiditenin son kaynağı olma Fonksiyonunu yerine getirir. *Bankalararası rezerv hareketiniteşvik eder.
*Kaynakların verimli dağılımını sağlar. * Likiditenin bankalar arası dağılmını sağlar. Para Piyasası faizlerinin oluşumunu sağlar.

B- AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ
Kamu kesimine ait menkul kıymetleri bankalar arası piyasada alıp satmasıdır.
Hazineye, kamu kurum ve kuruluşlara kredi vermek amacı ile açık piyasa iş yapamaz. Para piyasa işlemleri için yapılabilir.
* TL karşılığı menkul Kıymet alıp satması
* Geri satım vaadi ile alım (REPO) işlemleri 91 günü geçemez.
* Geri alım vaadi ile satım (TERS REPO) işlemleri " "
* TL depo alınıp verilmesi. " "
* Menkul kıymetlerin ödünç alınıp verilmesi.

C- DÖVİZ VE EFEKTİF PİYASALARI

POLİTİK BA?IMSIZLIK:Siyasi otoritenin veya baskı gruplarının etkisinde kalmadan serbestçe karar verebilmesidir. Merkez Bankasının kendi bilançosu üzerinde kendi insiyatifiyle direnebilmesi. Uzun dönemde en iyi olduğuna inandığı Para Pol. izleme olanağı verir.

EKONOMİK BA?IMSIZLIK:İzlenecek Hükümet Politikalarına kredi verilmesi konusunda gelen taleplere direnebilmesidir.Bilanço üzerinde direnebilmesi ve bilançosunu istediği gibi değiştirebilmesi anlamına gelir.

MERKEZ BANKASI BA?IMSIZLI?I:Merkez Bankası bağımsızlığıyla yıllık ortalama enflasyon oranı arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Enflasyon düştükçe (Yatay eksende sağa doğru gidildikçe) bağımsızlık artar.Yüksek fiyat istikrarına ulaşılır.Merkez Bankası Bağımsızlığının GSYİH artış oranı üzerinde etkisi yoktur.
Gelişmekte olan ülkelerde ortalama Enflasyon oranının düşmesini garantilememektedir.
Bazı iktisatçılara göre Mer. Bankasının bağımsızlığının olumlu etki yaratabilmesi için; ön koşullar gerkir
Mülkiyet hakları sistemi, iflas yasaları, adalet sistemi düzenlemelerinin yapılmış olması.

Hiç yorum yok: